1. Η προσευχή είναι ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στη ζωή κάποιου, που θέλει ο Χριστιανισμός να μη είναι απλή ετικέτα στην πολιτική του ταυτότητα. Η ποιότητα αλλά και η συχνότητα της προσευχής αντανακλούν την ποιότητα της σύνδεσής μας με το Θεό.
2. Ορισμός Προσευχής
Τι είναι όμως η προσευχή; Ένας απλός ορισμός είναι ότι η προσευχή είναι η επικοινωνία μας με το Θεό. Δεν είναι λανθασμένος ο ορισμός αυτός, αλλά χρειάζονται κάποιες επεξηγήσεις. Πρώτα και κύρια πρέπει να τονίσουμε ότι, η επικοινωνία αυτή δε στοχεύει στο να ενημερώσουμε το Θεό για τις δικές μας ανάγκες ή τις δικές μας απαιτήσεις. Ο Θεός δεν περιμένει από εμάς να του πούμε τι χρειαζόμαστε ή να τον ενημερώσουμε για κάποια δυσκολία που αντιμετωπίζουμε. Ο Θεός γνωρίζει τις ανάγκες μας καλύτερα κι από εμάς.
Η προσευχή δεν είναι μια απλή ενημερωτική επικοινωνία αλλά η αδιάλειπτη προσπάθειά μας να καλλιεργήσουμε μια σχέση αγάπης με το Θεό και να παραμείνουμε σταθεροί και πιστοί σ' αυτή τη σχέση. Είναι αναμφισβήτητα πολύ σημαντικό να καθιερώσουμε ένα συγκεκριμένο κανόνα προσευχής. Αλλά είναι σίγουρα εξ ίσου σημαντικό, αυτός ο κανόνας να έχει πρακτική συνέχεια και συνέπεια σ’ ολόκληρη τη ζωή μας. Η προσευχή δεν πρέπει να είναι απλώς ένα μέρος της καθημερινότητας. Στη βαθύτερη ουσία της, η προσευχή είναι η επίμονη και επίπονη προσπάθεια να μεταμορφωθεί η καθημερινότητα σε μια ευχαριστιακή και αγαπητική σχέση με το Θεό.
Στην προσευχή σίγουρα έχουν τη θέση τους, τα λόγια που χρησιμοποιούμε. Πάνω απ’ όλα όμως, σημασία έχει η εσωτερική διάθεση με την οποία εκφωνούμε αυτά τα λόγια. Ο λόγος που βγαίνει από την ψυχή μας, έχει πολύ πιο μεγάλη σημασία από το λόγο που προφέρουν τα χείλη μας.
3. Προϋποθέσεις Προσευχής
Αν η προσευχή είναι η προσπάθεια δημιουργίας αγαπητικής σχέσης με το Θεό, τότε είναι απαραίτητες κάποιες προϋποθέσεις για να τελεσφορήσει η προσπάθειά αυτή. Αυτές είναι:
α. Να υπάρχει αμοιβαία επιθυμία γι’ αυτή τη σχέση. Αν θέλουμε, να έχουμε μια σχέση αγάπης με το Θεό θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να ασκήσουμε τον εαυτό μας σωστά, για να θεμελιώσουμε μέσα μας την ευλογημένη συνήθεια της προσευχής. Η προσευχή είναι καρπός άσκησης κι όχι καρπός αμέλειας ή οκνηρίας.
β. Να είμαστε αληθινά παρόντες σε τούτη τη προσπάθεια. Πολλές φορές καλούμε το Θεό, αλλά εμείς στην ουσία απουσιάζουμε. Είτε γιατί η προσοχή μας βρίσκεται κάπου αλλού, είτε γιατί δεν είμαστε διατεθειμένοι να ακούσουμε τη φωνή του Θεού. Αν όμως εμείς δε δίνουμε προσοχή σ’ αυτά που λέμε στο Θεό, τότε γιατί να δώσει Εκείνος;
γ. Να έχουμε την αίσθηση της παρουσίας του προσωπικού Θεού. Η προσευχή μας δεν απευθύνεται σε μια απρόσωπη δύναμη ούτε σε κάποια άγνωστη παγκόσμια συνείδηση. Ο Θεός της Εκκλησίας είναι ένας προσωπικός Θεός, γι’ αυτό και η σχέση μας μαζί Του είναι μια προσωπική σχέση .
δ. Η επίγνωση της αμαρτωλότητάς μας. Σε μια σχέση αγάπης είναι απαραίτητο να επικοινωνούν τα αγαπημένα πρόσωπα χρησιμοποιώντας την ίδια γλώσσα. Είναι δε γνωστό ότι η γλώσσα του Θεού είναι η ταπείνωση.
4. Οφέλη Προσευχής
Ο άνθρωπος της προσευχής βιώνει την αγάπη του Θεού κι αυτό:
α. Του δίνει νόημα ζωής και θανάτου. Ξέρει γιατί ζει αλλά και γιατί πεθαίνει. Ξέρει ότι η ζωή προεκτείνεται στην αιωνιότητα, την οποία προγεύεται από τώρα.
β. Τον βοηθά να ιεραρχεί σωστά τις προτεραιότητές του διακρίνοντας το πρωτεύον από το δευτερεύον, το ουσιαστικό από το ευτελές..
γ. Τον ενδυναμώνει, τον στηρίζει και τον παρηγορεί στις δύσκολες στιγμές.
δ. Τον βοηθά να προσεγγίζει αγαπητικά τους συνανθρώπους αλλά και τη κτίση καθώς τους θεωρεί δημιουργήματα της αγάπης του Θεού.
ε. Του ενισχύει την πίστη.
στ. Του χαρίζει εσωτερική γαλήνη και ευτυχία.
5. Είδη Προσευχής
Υπάρχουν δύο τυπικές διακρίσεις όσον αφορά τα είδη της προσευχής. Το ένα είδος αναφέρεται στο εννοιολογικό περιεχόμενο της και το άλλο στην εξωτερική της μορφή. Ως προς το εννοιολογικό περιεχόμενο, η προσευχή διακρίνεται στην Ευχαριστία (ευχαριστούμε το Θεό για τη χάρη Του, που ζωογονεί κι εμάς και τη κτίση), την Ικεσία (παρακαλούμε το Θεό για κάποιες ιδιαίτερες ανάγκες μας), και τη Δοξολογία (αναπέμπουμε δόξα στο Πανάγιο Όνομά Του). Είναι προφανές ότι οι τρεις αυτές διαφοροποιήσεις είναι αλληλένδετες και αλληλοεξαρτώμενες.
Ως προς την εξωτερική της μορφή η προσευχή διακρίνεται στην αυτοσχέδια και την λατρευτική προσευχή.
α) Η αυτοσχέδια προσευχή είναι εκείνη στην οποία χρησιμοποιούμε λόγια δικά μας. Λόγια που βγαίνουν μέσα από την ίδια την ψυχή μας. Πλεονέκτημα αυτής της προσευχής είναι η αμεσότητα των αισθημάτων που εκφράζει. Μειονέκτημά της είναι η πιθανότητα περιττολογίας όπως και ο μεγάλος κίνδυνος να γίνει τελικά η προσευχή μας προβολή του εγωισμού μας.
β) Η καθιερωμένη λατρευτική προσευχή είναι εκείνη που χρησιμοποιείται μέσα από τους αιώνες και είναι εμποτισμένη από την πνευματική ευωδία των αγίων Πατέρων που την καθιέρωσαν. Πλεονέκτημα αυτού του τύπου προσευχής είναι η βεβαιωμένη αγιότητα την οποίαν αποπνέει, όπως και η αποδεδειγμένη αλήθεια πίστεως που εκφράζει. Μειονέκτημα του όμως είναι το ότι, μπορεί να μετατραπεί σε στεγνή αποστήθιση ενός κειμένου το οποίο απαγγέλλουμε χωρίς να ξέρουμε τι λέμε και δυστυχώς χωρίς να μετέχουμε ουσιαστικά στη διαδικασία της προσευχής. Γνωστές τυποποιημένες προσευχές είναι το “Πάτερ Ημών” (που διδαχθήκαμε από τον ίδιο τον Κύριο), το “Βασιλεύ Ουράνιε”, το “Χριστέ το φως το αληθινόν….” κλπ.
6. Νοερή Προσευχή
Πέρα από αυτές τις προσευχές, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στη λεγόμενη νοερή ή καρδιακή ή μονολόγιστη προσευχή, η οποία συνίσταται στην αδιάλειπτη επανάληψη της φράσεως “Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν”. Η προσευχή αυτή, είναι απλή, ευκολονόητη, εύχρηστη και ευσύνοπτη. Είναι ταυτόχρονα λατρευτική (εφ’ όσον το έλεος του Θεού είναι το κύριο αίτημα κάθε λατρευτικής συνάξεως) αλλά και αυτοσχέδια προσευχή (εφ’ όσον το έλεος του Κυρίου είναι ό,τι καλύτερο επιδιώκει κάθε άνθρωπος). Για όλα αυτά τα πλεονεκτήματα της, η νοερή προσευχή είναι ιδιαίτερα αγαπητή στους πιστούς, πολλοί από τους οποίους γεύονται τους γλυκούς πνευματικούς της καρπούς. Πολλοί δε Χριστιανοί (κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί) αξιώθηκαν μέσω αυτής της προσευχής, να γίνουν μέτοχοι και αυτού του ακτίστου φωτός.
''Συνήθως διακρίνονται τρία επίπεδα ή βαθμοί στην εκφώνηση της προσευχής του Ιησού. Αρχίζει σαν προσευχή με τα χείλη, προφορική προσευχή. Έπειτα γίνεται πιο εσωτερική, καταλήγοντας σε προσευχή του νου, νοητική προσευχή. Τελικά ο νους ''κατέρχεται'' στην καρδιά κι ενώνεται μαζί της κι έτσι η προσευχή γίνεται ''προσευχή της καρδιάς'', ή για μεγαλύτερη ακρίβεια, και ''προσευχή του νου μέσα στην καρδιά''. Σ’ αυτό το επίπεδο γίνεται προσευχή ολόκληρου του προσώπου - όχι πια κάτι που σκεφτόμαστε ή λέμε αλλά κάτι που είμαστε - γιατί η απώτερη πρόθεση της πνευματικής Οδού δεν είναι μόνο ένα πρόσωπο που λέει προσευχές, από καιρό σε καιρό, αλλά ένα πρόσωπο που είναι προσευχή όλο τον καιρό. ''(Κάλλ. Γουέαρ, Ο Ορθόδοξος Δρόμος)
Οι άνθρωποι που ασκούν την νοερή προσευχή χρησιμοποιούν σαν υποβοηθητικό μέσο σ' αυτή τους την προσπάθεια το κομποσκοίνι, που αποτελείται από κόμπους καμωμένους από πολλούς μικρούς σταυρούς. (Υπάρχουν κομποσκοίνια με 12, με 33, με 50, με 100, με 300 και πάνω κόμπους). Κάθε φορά που λέγεται η προσευχή, το χέρι περνά πάνω από ένα κόμπο. Έτσι στη νοερή εκφορά της προσευχής έρχεται να υποβοηθήσει η αίσθηση της αφής στο κομποσκοίνι. Μια αίσθηση που κρατά το μυαλό συγκεντρωμένο στα λόγια και την πράξη της προσευχής.
Γιαννάκης Ιωάννου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου