..ΤΕΛΟΣ ΤΑ ΣΟΥΒΛΑΚΙΑ ΘΑ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΚΡΕΑΣ HALAL...

Heshām M. Íāssan
Ο ΧΟΙΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΑΒΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ*
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η απαγόρευση της βρώσης χοιρινού κρέατος δεν απαντά μόνο στον Ιουδαϊ-
σμό και το Ισλάμ. Οι ρίζες της ανάγονται στην εποχή αρχαίων λαών, όπως των
Αιγυπτίων, των Φοινίκων και των Ασσυρίων1
.
Αρκετοί ερευνητές έχουν εξετάσει αυτό το θέμα από ανθρωπολογική και
κοινωνιολογική σκοπιά. Οι περισσότερες μελέτες, που αναλύουν τους λόγους για
τους οποίους δεν ευνοήθηκε η βρώση του χοίρου στην ευρύτερη περιοχή της Μέ-
σης Ανατολής, επικεντρώνονται στο κλίμα, την πανίδα και τη χλωρίδα, τις βιω-
ματικές συνήθειες των λαών της περιοχής και τις ανάγκες του ίδιου του ζώου2
.
Η παρούσα μελέτη έχει σκοπό να παρουσιάσει την εικόνα του χοίρου, όπως
αυτή αποτυπώνεται στην αραβική γραμματεία, καθώς και τον συμβολισμό του
ζώου αυτού σε πολλές πτυχές του αραβικού ισλαμικού πολιτισμού. Πρόκειται
για μια φιλολογική προσέγγιση των αραβικών πηγών, ώστε να αναδειχθεί με
σαφήνεια ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο χοίρος από τους Άραβες
μουσουλμάνους...

HESHĀM M. ÍĀSSAN
Ο ΧΟΙΡΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
Η βρώση του χοιρινού κρέατος στην Π. Διαθήκη είναι απαγορευμένη. Σύμ-
φωνα με το Λευϊτικό, ο Θεός παρήγγειλε στον Μωυσή τι επιτρέπεται να κα-
ταναλώνει (θηλαστικά, πτηνά κλπ.) ο εκλεκτός του λαός, οι Ιουδαίοι3
. Στην Π.
Διαθήκη παρατίθενται οι εντολές του Θεού που αφορούν στα ακατάλληλα προς
βρώση θηλαστικά, πτηνά κ.ο.κ, και συγκεκριμένα στο Δευτερονόμιο γίνεται λό-
γος για ακάθαρτα ζώα, τα οποία χαρακτηρίζονται ως «βδέλυγμα»4
. Αντίθετα,
στους Ψαλμούς συναντάμε μια αναφορά μεταφορικής χρήσης στον χοίρο· με
αυτήν δηλώνονται κατά κύριο λόγο οι εχθροί των Ιουδαίων, ως μιάσματα για το
βασίλειο του Θεού5
.
Από την ανάγνωση του Ησαΐα, επίσης, προκύπτει για τους Ιουδαίους μια
διαφορετική εικόνα, σύμφωνα με την οποία η επαφή και η ανάμιξή τους με άλλα
έθνη είχε ως αποτέλεσμα να αλλοιωθούν τα έθιμα και οι θρησκευτικές τους πε-
ποιθήσεις. Οι Ιουδαίοι είχαν παρεκκλίνει από την οδό της θεογνωσίας και είχαν
απομακρυνθεί για πάντα από τον Νόμο του Μωυσή, με αποτέλεσμα να έχουν
ολισθήσει στην αμαρτία εξαιτίας της κατανάλωσης χοιρινού κρέατος6
και να
έχουν αλλάξει τον παγιωμένο τρόπο λατρείας του Ιουδαϊσμού σε ό,τι αφορά τις
θυσίες και τις λοιπές προσφορές στον Θεό7
.
Ο ΧΟΙΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ
Σύμφωνα με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, ο Χριστός είπε: «μὴ νομίσητε
ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλὰ
3. Λευϊτικό 11: 1-47, εδώ 7: «καὶ τὸν ὗν, ὅτι διχηλεῖ ὁπλὴν τοῦτο καὶ ὀνυχίζει ὄνυχας
ὁπλῆς, καὶ τοῦτο οὐκ ἀνάγει μηρυκισμόν, ἀκάθαρτον τοῦτο ὑμῖν».
4. Δευτερονόμιο 14: 3-20, εδώ 8 «καὶ τὸν ὗν, ὅτι διχηλεῖ ὁπλὴν τοῦτο καὶ ὀνυχίζει
ὄνυχας ὁπλῆς καὶ τοῦτο μηρυκισμὸν οὐ μηρυκᾶται, ἀκάθαρτον τοῦτο ὑμῖν».
5. Ψαλμός 79: 13-14 «ἵνα τί καθεῖλες τὸν φραγμὸν αὐτῆς καὶ τρυγῶσιν αὐτὴν πάντες
οἱ παραπορευόμενοι τὴν ὁδόν; Ἐλυμήνατο αὐτὴν σῦς ἐκ δρυμοῦ, καὶ μονιὸς ἄγριος κατενε-
μήσατο αὐτὴν».
6. Ησαΐας 65: 2-4 «ἐξεπέτασα τὰς χεῖράς μου ὅλην τὴν ἡμέραν πρὸς λαὸν ἀπειθοῦντα
καὶ ἀντιλέγοντα, οἳ οὐκ ἐπορεύθησαν ὁδῷ ἀληθινῇ, ἀλλ’ ὀπίσω τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. Ὁ
λαὸς οὗτος ὁ παροξύνων με ἐνάντιον ἐμοῦ διὰ παντός, αὐτοὶ θυσιάζουσιν ἐν τοῖς κήποις καὶ
θυμιῶσιν ἐπὶ ταῖς πλίνθοις τοῖς δαιμονίοις, ἃ οὔκ ἐστιν καὶ ἐν τοῖς μνήμασιν καὶ ἐν τοῖς σπη-
λαίοις κοιμῶνται δι’ ἐνύπνια, οἱ ἔσθοντες κρέα ὕεια καὶ ζωμὸν θυσιῶν, μεμολυμμένα πάντα
τὰ σκεύη αὐτῶν».
7. Ησαΐας 66: 3 «ὁ δὲ ἄνομος ὁ θύων μοι μόσχον ὡς ὁ ἀποκτέννων κύνα, ὁ δὲ ἀναφέρων
σεμίδαλιν ὡς αἷμα ὕειον». 
ο χοιροσ στην αραβικη γραμματεια 513
πληρῶσαι»8
. Από τα λόγια αυτά αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο Χριστός ακολου-
θούσε όσα αναφέρονταν στον Νόμο του Μωυσή χωρίς να προβαίνει σε αναιρέσεις.
Η αρνητική διάθεση του Χριστού προς τους χοίρους φαίνεται να αποτυπώνεται
στη διήγηση των ευαγγελιστών Ματθαίου9
, Μάρκου10 και Λουκά11, όπου ο Ιη-
σούς θεραπεύει ένα ή δύο δαιμονισμένους άνδρες και στη συνέχεια προστάζει τα
δαιμονικά πνεύματα να καταλάβουν αγέλη χοίρων12.
Όμως ο διαλεκτικός τρόπος προσέγγισης ορισμένων θεμάτων, όπως ο νόμος
και η αμαρτία, από τους Αποστόλους, σε συνδυασμό με τις ανάγκες των λαών
της εποχής εκείνης, είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του χριστιανισμού
από τα διδάγματα του Ιουδαϊσμού. Η αρχή έγινε με τον απόστολο Πέτρο, ο
οποίος, σύμφωνα με τις Πράξεις των Αποστόλων, είδε σε όραμα τον Θεό να
του επιτρέπει τη βρώση όσων είχαν απαγορευθεί στους Εβραίους, συμπεριλαμ-
βανομένου του χοιρινού κρέατος13. Η αποκάλυψη αυτή στον απόστολο Πέτρο
άλλαξε τις μέχρι τότε πεποιθήσεις που είχαν επικρατήσει στον χριστιανισμό με
άξονα αναφοράς στην Π. Διαθήκη, την αποχή δηλ. από το χοιρινό κρέας και τα
ακάθαρτα ζώα.
Μεταφορική είναι η χρήση της λέξεως «χοίρος» στο Κατά Ματθ. Ευαγ.
Με τη λέξη αυτή εννοούνται οι μη χριστιανοί, καθώς θεωρούνται εχθροί της
χριστιανικής πίστης14.
Πάντως, το θέμα της βρώσης του χοιρινού κρέατος δεν συνάντησε τόσο
σημαντική αντίδραση εκ μέρους των Εβραίων όσο το ζήτημα της περιτομής, την
οποία επιχείρησε να καταργήσει ο απόστολος Παύλος15.
8. Ματθαίος 5: 17.
9. Αυτόθι, 8: 28-34: « ... καὶ ἰδοὺ ἔκραξαν λέγοντες τί ἡμῖν καί σοι, Ἰησοῦ, Υἱὲ τοῦ
Θεοῦ; ᾖλθες, ὧδε πρὸ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς; ἦν δὲ μακρὰν ἀπ’ αὐτῶν ἀγέλη χοίρων πολλῶν
βοσκομένη. Οἱ δὲ δαίμονες παρεκάλουν αὐτὸν λέγοντες εἰ ἐκβάλλεις ἡμᾶς, ἐπιτρέψον ἡμῖν
ἀπελθεῖν εἰς τὴν ἀγέλη τῶν χοίρων».
10. Μάρκ. 5: 1-13.
11. Λουκ. 6: 26-33.
12. Παρά το γεγονός ότι το ευαγγέλιο του Βαρνάβα δεν συμπεριλήφθηκε στα αναγνωρι-
σμένα ευαγγέλια, παρατηρείται πως οι Άραβες μουσουλμάνοι το αναγνωρίζουν και το χρησι-
μοποιούν ως απολογητικό κείμενο κατά των χριστιανών στις θρησκευτικές τους διενέξεις. Βλ.
Fāḍil S. A., indjīl Barnāba, σ. 63˙Leirvik O., «History as a Literary Weapon: The Gospel of
Barnabas in Muslim-Christian Polemics», Studia Theologica 54 (2001), σσ. 4-26.
13. Πράξεις 11: 5-10, εδώ 7 «ἤκουσα δὲ φωνῆς λεγούσης μοι· ἀναστὰς Πέτρε, θῦσον
καὶ φάγε ... ἃ ὁ Θεὸς ἐκαθάρισε σὺ μὴ κοίνου».
14. Ματθαίος 7: 6: «μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσὶ μηδὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν
ἔμπροσθεν τῶν χοίρων».
15. Βλ. Πράξεις 15: 16. 
514 HESHĀM M. ÍĀSSAN
Ο ΧΟΙΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΑΒΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
Το Κοράνιο επικρίνει σε πολλά σημεία τη σκληρή στάση των Εβραίων απέ-
ναντι στον ίδιο τον προφήτη Μωυσή και τις διδαχές του. Στο κεφάλαιο «τα
Κτήνη-al-Anc
ām» αναφέρονται, όπως και στην Π. Διαθήκη, τα ζώα που απαγο-
ρευόταν να τρώνε οι Εβραίοι. Προστίθεται δε η απαγόρευση βρώσης του λίπους
τους.16.
Η απαγόρευση της βρώσης συγκεκριμένων τροφών κατά την νομοθεσία του
Ισλάμ σχετίζεται με το θέμα της τιμωρίας και της δοκιμασίας17. Αντίστοιχη
απαγόρευση για τους Εβραίους ερμηνεύεται από την ισλαμική πλευρά με την
ίδια λογική· δηλαδή ο Θεός τιμωρεί τους Ιουδαίους για τις πολλές αμαρτίες
τους18. Επίσης, στο Κοράνιο επισημαίνεται ότι οι Εβραίοι είχαν απαγορεύσει
από μόνοι τους ορισμένες τροφές δίχως να υπάρχει σχετική θεία εντολή19.
Η διαφορετική οπτική των μουσουλμάνων σε σχέση με τους αυστηρούς πε-
ριορισμούς του Ιουδαϊσμού έγκειται στη διατύπωση ότι όλες οι απαγορευμένες
τροφές με εξαίρεση του χοίρου είναι επιβλαβείς για τον ανθρώπινο οργανισμό20.
Όπως οι πρώτοι διατροφικοί περιορισμοί στο Κοράνιο αναφέρονται στο κεφάλαιο
«τα Κτήνη-al-Anc
ām», και ακολουθούν χρονικά οι αναφορές του κεφαλαίου «η
16. Κεφάλαιο 6, τα Κτήνη-al-Anc
ām 146: «ἀπηγορεύσαμεν τοῖς Ἑβραίοις πάντα τὰ
ζῷα τὰ ἔχοντα [ἀδιαίρετη] ὁπλὴν ὡσαύτως ἀπηγορεύσαμεν αὐτοῖς τὸ στέαρ τῶν βοῶν καὶ
τῶν προβάτων, ἐξαιρεμένου τοῦ τῆς ῥάχεως, τῶν σπλάχνων καὶ τοῦ ἐπὶ τῶν ὀστέων κεκολ-
λημένου».
17. Κεφάλαιο 6, τα Κτήνη-al-Anc
ām 145: « ... εἴσθε παρόντες ὅτε ὁ Θεὸς ἔδωκε τὰς
ἐντολὰς ταύτας; τὶς μυσαρότερος ἐκείνου τοῦ ἐφευρίσκοντος ψευδῆ κατὰ τῆς θρησκείας τοῦ
Θεοῦ πρὸς ἀπώλειαν τῶν ἀνθρώπων;...».
18. Κεφάλαιο 4, οι Γυναίκες-an-Nisāʾ 160: «πρὸς τιμωρίαν αὐτῶν καὶ ἐπειδὴ ἀπο-
πλανῶσι τοὺς ἄλλους ἐκ τῆς τρίβου τοῦ Θεοῦ, ἀπηγορεύσαμεν αὐτοῖς ἀγαθά τινα ἅτινα τοῖς
ἦσαν ἐπιτετραμμένα».
19. Κεφάλαιο 3, Οίκος Εμράν-Āl-c
Emrān 93: «πᾶσα τροφὴ ἐπιτρέπεται τοῖς υἱοῖς
Ἰσραήλ, ἐκτὸς ἐκείνης ἣν ὁ Ἰσραὴλ ἀπηγόρευσεν εἰς ἑαυτὸν πρὶν ἢ καταβιβασθῆ ἡ Πεντάτευ-
χος. Εἰπὲ αὐτοῖς· λάβετε τὴν Πεντάτευχον καὶ ἀναγνῶτε αὐτήν, ἐὰν ἦσθε ἀληθεῖς». Ο Ιακώβ
επίσης απαγόρευσε να τρώνε το κρέας της καμήλας.
20. Κεφάλαιο 5, η Τράπεζα-al-Māʾidah 3: «ἀπαγορεύεται ὑμῖν ἡ βρώση θνησιμαίων
ζῴων, ἡ τοῦ αἵματος, ἡ τοῦ χοιρείου κρέατος καὶ παντὸς ὅ,τι ἤθελε φονευθῇ ὑπὸ τὴν ἐπίκλη-
σιν ἄλλου ὀνόματος ἐκτὸς τοῦ Θεοῦ, τῶν πνιγέντων ζῴων, τῶν ἀποκτεινομένων ἢ φονευ-
ομένων ἔκ τινος πτώσεως, ἡ ἐκ κερατίσματος, τῶν σπαραχθέντων ὑπό τινος θηρίου, ἐκτὸς ἂν
καθαρίσητε αὐτό, καὶ ἐν γένει παντὸς εἰδωλοθύτου...»
ο χοιροσ στην αραβικη γραμματεια 515
Τράπεζα-al-Māʾidah», έτσι και στη Σούννα προστίθεται η απαγόρευση της βρώ-
σης λεόντων και αρπακτικών πτηνών21.
Η αναδρομή στην ιστορία της αραβικής χερσονήσου κατά την προϊσλαμι-
κή περίοδο αποδεικνύει τις άμεσες επιρροές που δέχθηκαν οι Άραβες από τους
Εβραίους που ζούσαν ανάμεσά τους, σε ό,τι αφορά έθιμα και παραδόσεις, όπως
η περιτομή και η απαγόρευση βρώσης χοιρινού κρέατος. Ο Σωζομενός στην
Εκκλησιαστική Ιστορία, την οποία συνέγραψε στη νότια Παλαιστίνη 150 χρόνια
πριν από την εμφάνιση του Μωάμεθ, αναφέρει ότι οι Άραβες τηρούσαν τα έθι-
μα των Εβραίων στο ζήτημα της περιτομής και της απαγόρευσης του χοιρινού
κρέατος22.
Επίσης, οι Βυζαντινοί επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τον λόγο για τον οποίο
οι λαοί της Μέσης Ανατολής και της αραβικής χερσονήσου δεν έτρωγαν χοιρινό
κρέας και υφίσταντο την περιτομή. Όλο το ζήτημα τοποθετήθηκε, ως ένα βαθμό,
και σε μεταφυσικό πλαίσιο, καθώς αυτά τα έθιμα συνδέθηκαν με την αστρολο-
γία. Η θέση των αστρολογικών ζωδίων αυτών των εθνών σε σχέση με τον ήλιο
επέβαλε λιτότητα στον τρόπο ζωής τους23.
Οι μεταφράσεις του Ευαγγελίου στην αραβική, οι οποίες ολοκληρώθηκαν
κατά τον πρώτο αιώνα της δυναστείας των Αββασιδών, έτρεψαν τους Άραβες
μουσουλμάνους να εμβαθύνουν στην χριστολογική του χροιά24. Κατανόησαν ότι
ο Χριστός δεν ήλθε να καταλύσει αλλά να συμπληρώσει τον Νόμο του Μωυσή25.
Ωστόσο, η ευθύνη για τη βρώση χοιρινού κρέατος αποδίδεται κατηγορηματικά
από τους μουσουλμάνους στον απόστολο Πέτρο, ο οποίος παρερμήνευσε -σύμ-
21. Ibn Qutaybīyyah, taʾwīl mokhtalif al-ḥadīth, τόμ. 1, σ. 198.
22. Σωζομενός, Histoire Ecclésiastique, τόμ. II, 4, 2-3: « ... Ἀράβιοι συνιᾶσι δὲ
πλεῖστοι καὶ ἐμπορίας ἕνεκα πωλήσοντες καὶ ἀγοράσοντες. Πᾶσι δὲ περισπούδαστος ἡ ἑορτή,
Ἰουδαίοις μὲν καθότι πατριάρχην αὐχοῦσι τὸν Ἀβραάμ». Βλ. επίσης, Bonwetsch N., Doctrina
Jacobi nuper baptizati, σ. 88: « ... οἱ Ἰουδαῖοι οἱ μιγέντες μετὰ τῶν Σαρακηνῶν». Βλ. ακόμα,
νεότερη έκδοση του, Déroche V., «Doctrina Jacobi nuper baptizati: Édition et traduction»,
Travaux et Mémoire 11 (1991), σ. 213.
23. De Stephano Alexandrino, τόμ. 3, σ. 274: « ... καὶ γὰρ διὰ μὲν τὸ τὸν Κρόνον με-
σουρανεῖν ὑψηλὸν καὶ ἀνυπότακτον ἔχει φρόνημα καὶ ἐπιχείρημα ἀταπείνωτον καὶ ἀντιτάσσε-
ται τοῖς τοῦ Διὸς καὶ Ἄρεος ἔθνεσι μέχρι τῶν ἡλιακῶν σκήπτρων· αὐτὰ γὰρ τὰ ἡλιακὰ ἔθνη
μόνα ὑπεξαιρεῖται τοῦ ζυγοῦ τοῦ τοιούτου ἔθνους. Κέχρηται δὲ ἁπλότητι καὶ δαψιλεῖ διαίτῃ
καὶ ποτῷ ἀσικέρῳ καὶ ἀδιονύσῳ· οἶνον γὰρ ὡς ὄντα τοῦ ἡλίου θέλουσι πίνειν. Καὶ χοιρείοις
κρέασιν ὡς οὖσι τοῦ Ἄρεος οὐ κέχρηνται. Περιτέμνονται δὲ τὴν ἀκροβυστίαν δι’ αὐτὸν τὸν
Κρόνον καὶ ἀκολασταίνουσι διὰ τὴν Ἀφροδίτην».
24. Griffith S. H., «The Gospel in Arabic: An Inquiry into its Appearance in the First
Abbasid Century», Oriens Christianus 69 (1985), σ. 128. Γενικά για την μεταφραστική κίνη-
ση κατά τις δυναστείες των Ομμαϋάδων και των Αββασιδών, βλ. al-Yuzbaki S. T., «at-tac
rīb
fī al-c
aṣrayin al-omawī wa al-c
abbāsy», Adāb ar-Rafidayin (Ιράκ 1976), σσ. 47-69.
25. Βλ. υποσημ. 8. 
516 HESHĀM M. ÍĀSSAN
φωνα με την ισλαμική αραβική αντίληψη- την Κ. Διαθήκη, με αποτέλεσμα να
παρασυρθούν οι Χριστιανοί, αν και γνώριζαν ότι ο Χριστός δεν κατήργησε την
απαγόρευση του χοιρινού κρέατος, υπέστη την περιτομή26 και πλενόταν για να
καθαρθεί από τη Djanāba27. Έτσι οι Άραβες έδωσαν τη δική τους εξήγηση, ότι
δηλ. ο κύριος λόγος που οδήγησε τους Χριστιανούς να επιτρέψουν τις απαγο-
ρευμένες τροφές, ήταν ότι ήθελαν να διαφέρουν από τους Εβραίους σ’ όλες τις
θρησκευτικές τους συνήθειες28. Οι χριστιανικές αντιλήψεις εδραιώθηκαν με την
ίδρυση του ανατολικού χριστιανικού ρωμαϊκού κράτους από τον Μεγάλο Κων-
σταντίνο, οπότε οι μέχρι τότε απαγορευμένες από τους Εβραίους τροφές επε-
τράπησαν29.
Αξίζει να αναφερθεί μια ενδιαφέρουσα πληροφορία, την οποία αντλούμε από
αραβική πηγή και αφορά στον διωγμό Εβραίων επί βασιλείας Κωνσταντίνου Α΄
με σκοπό τον εκχριστιανισμό τους30. Ο διάλογος μεταξύ του τότε επισκόπου
Κωνσταντινουπόλεως Παύλου και του αυτοκράτορα ρίχνει φως στο θέμα της
βρώσης του χοιρινού κρέατος. Ο αυτοκράτορας πληροφορήθηκε ότι οι Εβραίοι,
υποκρινόμενοι, ασπάζονται τον χριστιανισμό μόνο λόγω του φόβου της θανάτω-
σής τους:
« ... Ερώτησε ο βασιλιάς «πώς μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε
αυτό;»· ο Πατριάρχης του απάντησε λέγοντας: «ο χοίρος στην Π. Δι-
αθήκη απαγορεύεται [Ḥarām31]» ... ο βασιλιάς ρώτησε «πώς μπορεί ο
χοίρος στην Π. Διαθήκη να απαγορεύεται και να τον τρώμε εμείς;» ο
Πατριάρχης απάντησε λέγοντας: «ο Χριστός έδωσε νέους νόμους και
26. az-Zarc
i, aṣ-ṣawāc
iq al-morsalah, τόμ. 1, σ. 359.
27. EI2
II, σσ. 440-41. Το Fiqh διέκρινε τη Djanāba σε μικρή και μεγάλη. Η μικρή
αφορά στην ονείρωξη και με τη μεγάλη υποδηλώνεται η συνουσία· καί στις δύο περιπτώσεις
επιβάλλεται το ολόσωμο πλύσιμο στον άνδρα με καθαρό και τρέχον νερό.
28. ash-Shīnqīty, mandhadj wa dirasāt lī ʾaiyyāt al-asmāʾ w’ aṣ-ṣifāṭ, σ. 141.
29. Ibn Taymiyyah, al-djawāb aṣ-ṣaḥīḥ, τόμ. 3, σ. 176.
30. Σχετικά με τις προσπάθειες εκχριστιανισμού των Εβραίων στη Βυζαντινή αυτοκρα-
τορία
31. Για τη σημασία του Ḥarām, βλ. EI2
III, σ. 173. 
ο χοιροσ στην αραβικη γραμματεια 517
στην Κ. Διαθήκη ανέφερε ότι ό,τι μπει στο στομάχι δεν είναι Ḥarām,
ενώ αυτό που μιαίνει τον άνθρωπο είναι ό,τι ξεστομίζει»·... αμέσως
διέταξε ο αυτοκράτορας κατά την Κυριακή του Πάσχα να σφάζονται
χοίροι, να μαγειρεύονται, να κόβονται κομμάτια και στη συνέχεια να
μοιράζονται στις πόρτες των Εκκλησιών σ’ όλο το βασίλειό του· όσοι
βγαίνουν από τις εκκλησίες να τους δίνεται ένα κομμάτι [χοιρινό κρέ-
ας] και όποιος αρνηθεί να θανατώνεται αμέσως ... 32».
Είναι γεγονός πως τα θαύματα του Ιησού Χριστού αναγνωρίζονται ρητώς
στο Κοράνιο˙ όμως η σταύρωσή του δεν είναι αποδεκτή στην ισλαμική θρη-
σκεία33. Σύμφωνα με την ισλαμική εσχατολογία ο Χριστός είναι ο Μεσσίας, ο
ḥakam ή ο imām που θα κατέλθει κατά την Δευτέρα Παρουσία στο επίγειο βα-
σίλειο κρίνοντας και δικάζοντας με βάση τη νομοθεσία του Μωάμεθ, όπως ρητώς
ανέφερε ο προφήτης: «μα τον Allah, που έχει την ψυχή μου στα χέρια του, σε
εσάς θα κατέλθει ο υιός της Μαρίας ως δίκαιος κριτής, θα σπάσει τον σταυρό και
θα σκοτώσει τον χοίρο»34.
Το μοτίβο της θανάτωσης του χοίρου επιβεβαιώνει τη σταθερή πεποίθηση
των Μουσουλμάνων ότι ο Χριστός δεν κατήργησε την απαγόρευση του χοιρινού
κρέατος ούτε το γεύτηκε, εφόσον ήταν ήδη απαγορευμένο στην Π. Διαθήκη και
ότι όλη αυτή η σύγχυση δημιουργήθηκε εξαιτίας του αποκαλυπτικού ενυπνίου
του απόστολου Πέτρου, ο οποίος επέτρεψε την βρώση του χοιρινού κρέατος και
κάθε ζώου από εκείνα που απαγορεύονταν στην Π. Διαθήκη35.
Στο Ισλάμ, η διαδικασία της σταύρωσης ενέχει το στοιχείο της άκρας τα-
πείνωσης και επιπλέον δηλώνεται ο εξευτελισμός του εσταυρωμένου με την το-

Ḥadīth, το οποίο αναιρεί τη διατύπωση του ερχομού του Ιησού: «Δεν θα υπάρχει κανένας
προφήτης μετά από μένα ούτε καμία θρησκεία μετά τη θρησκεία μου. Το έννομο και το
έκνομο θα’ ναι αυτό που θα επιτρέψει ο Θεός και θα απαγορεύσει σύμφωνα με τον λόγο του
μέχρι της ημέρας της κρίσεως».

518 HESHĀM M. ÍĀSSAN
ποθέτηση ενός χοίρου δίπλα του. Σε αυτό το πνεύμα διαβάζουμε ότι στην Ανδα-
λουσία, σε ένα περιβάλλον γεμάτο ραδιουργίες, ο στρατηγός Qtn προσπάθησε
να σφετεριστεί τον θρόνο από τη δυναστεία των Ομμαϋαδών· δεν πέτυχε όμως
το σχέδιό του με αποτέλεσμα να σταυρωθεί το έτος 123 εγ. στην Κόρδοβα και να
τοποθετηθεί μεταξύ ενός χοίρου και ενός σκύλου36.
Ο ίδιος ο Χριστός, όπως φαίνεται στην αραβική γραμματεία, όταν τον προ-
σπέρασε ένας χοίρος, τού είπε: «πορεύσου ἐν εἰρήνῃ» και, όταν ερωτήθηκε: «πώς
λες αυτό σε χοίρο, ενώ είσαι το πνεύμα του Θεού» απάντησε λέγοντας: «απεχθά-
νομαι να συνηθίζω τη γλώσσα μου σε κακία»37.
Μετά την κατάκτηση των ανατολικών χριστιανικών επαρχιών του Βυζαντί-
ου από τους Άραβες, οι Χριστιανοί και οι Εβραίοι αντιμετωπίζονταν ως λαοί της
Βίβλου ή Dhmmes38. Όμως, ο χαλίφης c
Omar ībn al-Khaṭṭāb (634-644) έστειλε
στον διοικητή της Βασόρας διαταγή να μην ακούγονται οι κωδωνοκρουσίες των
Εκκλησιών, να μην υψώνεται ο σταυρός παρά μόνο στο εσωτερικό της εκκλη-
σίας και να μην αφήνουν οι Χριστιανοί τους χοίρους να κυκλοφορούν ανάμεσα
στους Μουσουλμάνους39. Το 695 ο χαλίφης c
Abdul-Malik (684-705) διέταξε την
αφαίρεση του σταυρού και τη θανάτωση των χοίρων στις κατακτημένες από τους
Άραβες περιοχές40.
Το 1068, όταν ο χαλίφης της Ανδαλουσίας al-Moc
tamid έδινε μάχη κατά
του αντιπάλου του Alfonso, είπε την εξής χαρακτηριστική φράση: «προτιμώ
36. at-Tilmisany, nafḥ aṭ-ṭayb min ghosn al-Andalus, τόμ. 3, σ. 19. Οι Άραβες απο-
φάσισαν να τιμωρήσουν τον Άγιο Πέτρο Καπετωλέων˙ τον ακρωτηρίασαν και εν συνεχεία
τον σταύρωσαν, βλ. Synaxarium ecclesiae constantinopolitanae e codice Sirmodiano, opera
et studio Hippolyti Delehaye στο Acta Sanctorum, “Propylaeum Novemberis”, Βρυξέλλες
1902, (4 Οκτωβ, 5), σσ. 105-106: « ... ὡς διδάσκαλος χριστιανῶν διαβάλλεται τῷ τῶν
Ἀγαρηνῶν ἐθνάρχῃ, καὶ ἐν τῇ τῶν Δαμασκηνῶν ἀχθεὶς διὰ τὴν τοῦ Χριστοῦ ἀγάπην πρῶτον
μὲν τὴν γλῶτταν τμηθεὶς τρανότερον καὶ ὀξύτερον ἐξεβόησεν· εἶθ’οὕτως τὴν δεξιὰν χεῖρα
ἀφαιρεῖται καὶ τοὺς πόδας· εἶτα τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐξορύττεται καὶ σταυρῷ προσπήγνυται καὶ
αὖθις τὴν κεφαλὴν ἀποτέμνεται. Καὶ πυρὶ τὰ ὀστᾶ πυρποληθεὶς τῷ ποταμῷ ἀπερρίφθη». Βλ.
επίσης, PG 117, 85 C-D - De menologio Basilii imperatoris – « ... ὁ δὲ ἄρχων μὴ πείσας
αὐτόν, θῦσαι τοῖς εἰδώλοις, τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐξώρυξε, καὶ τὴν γλῶτταν ἐξέτεμε, καὶ τὰ ὠτία
ἀπέκοψε, καὶ τὰς χεῖρας, καὶ τοὺς πόδας ἐνευροκόπησε. Μετὰ δὲ τὸ ποιῆσαι ταύτας τὰς τι-
μωρίας, σταυρὸν εὐτρεπίσας ...
ΠΗΓΗ....http://haec.gr/images/PDF/episthmonikh-epethrida-ths-filosofikhs-sxolhs-panpesthmioy-a8hnwn--39-2007-2008.pdf